సరళీకృత ఆర్ధిక విధానాలను ప్రవేశపెట్టి దేశ గతిని మార్చిన డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ చరిత్రలో చిరస్థాయిగా నిలబడిపోతారు. రెండు పర్యాయాలు ప్రధానమంత్రిగా పనిచేసిన ఆయన 1990 దశకం ప్రారంభంలో పీ వీ నరసింహారావు ప్రభుత్వంలో ఆర్థిక మంత్రిగా పని చేశారు. రిజర్వు బ్యాంకు గవర్నర్ గా పని చేసిన డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ ను అప్పటి ప్రధాని పీ వీ నరసింహారావు ఏరికోరి ఆర్ధిక మంత్రిగా తెచ్చుకున్నారు.
భారతదేశం ఆర్ధికంగా దివాలా అంచున ఉన్న సమయం పీ వీ నరసింహారావు ఆయనను మంత్రి వర్గంలోకి తీసుకుని అత్యంత ధైర్యాన్ని ప్రదర్శించారు. ప్రధాని పీవీ అంచనాలను నిజం చేస్తూ ఆయన సరళీకృత ఆర్ధిక విధానాలు తీసుకువచ్చి దేశ గతని మార్చారు. మన్మోహన్ సింగ్ 92 ఏళ్ల వయసులో ఆల్ ఇండియా ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్లో రాత్రి 8.06 గంటలకు పరిస్థితి విషమించడంతో తుది శ్వాస విడిచారు.
రాత్రి 9.51 గంటలకు ఆయన మరణించినట్లు ప్రకటించారు. వయోభారంతో బాధపడుతున్న ఆయన చికిత్స పొందుతున్నారని, ఇంట్లో అకస్మాత్తుగా స్పృహ కోల్పోయారని వైద్యులు తెలిపారు. వైద్యులు ఆయనను బ్రతికించలేకపోయారు. 2008లో డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ ప్రభుత్వం అమెరికాతో అణు ఇంధన ఒప్పందాన్ని కుదుర్చుకోవడం ఒక చారిత్రాత్మక మలుపు.
మన్మోహన్ సింగ్కు భార్య గురుశరణ్ కౌర్ ఉన్నారు. ఆయన 1958లో వివాహం చేసుకున్నారు. ఆయనకు ముగ్గురు కుమార్తెలు – ఉపిందర్ సింగ్, దమన్ సింగ్, అమృత్ సింగ్. శుక్రవారం అన్ని అధికారిక కార్యక్రమాలను రద్దు చేస్తున్నట్లు ప్రభుత్వం ప్రకటించింది. మన్మోహన్ సింగ్ వారసత్వాన్ని పురస్కరించుకుని ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ రేపు ఉదయం కేబినెట్ సమావేశం నిర్వహించి సంతాప తీర్మానాన్ని ఆమోదించనున్నారు.
అధికారికంగా అంత్యక్రియలు
పూర్తి ప్రభుత్వ లాంఛనాలతో మాజీ ప్రధాని అంత్యక్రియలు జరుగుతాయి. 2004 మేలో అప్పటి కాంగ్రెస్ అధినేత్రి సోనియా గాంధీ యుపిఎ సంకీర్ణానికి నాయకత్వం వహించడానికి డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ ను ఎన్నుకున్నప్పుడు ప్రధానమంత్రి రేసులో ఓడిపోయిన ప్రణబ్ ముఖర్జీ కూడా మన్మోహన్ సింగ్ ను ప్రశంసించారు. ఇది ఆయన సామర్థ్యాలకు నిదర్శనం. “బలహీనమైన ప్రధానమంత్రి” అని తరచుగా అందరూ అన్నా కూడా మన్మోహన్ సింగ్ ధైర్యం గానే ఎన్నో సమస్యల్ని ఎదుర్కొన్నారు.
1991లో ఆర్థిక మంత్రిగా రాజ్యసభలో అడుగుపెట్టినప్పుడు మొదలైన మన్మోహన్ సింగ్ 33 ఏళ్ల పార్లమెంటరీ జీవితంలో భారత్-అమెరికా అణు ఒప్పందాన్ని ఆయన నిర్వహించిన దృఢత్వం అత్యున్నత అంశాలలో నిలుస్తుంది. మన్మోహన్ సింగ్ స్వయంగా తరువాత ఇలా అన్నారు, “మన దేశం సామాజిక, ఆర్థిక మార్పు, సాంకేతిక పురోగతి ప్రక్రియను అణిచివేసేందుకు ప్రయత్నించిన అణు వర్ణవివక్షను అంతం చేయడానికి యుఎస్తో అణు ఒప్పందాన్ని కుదుర్చుకోవడం నాకు ఉత్తమమైన క్షణం అన్నారు.
రికార్డు స్థాయి వృద్ధి రేటు సాధించిన ప్రధాని గా….
2004 నుండి 2014 వరకు ప్రధానిగా మన్మోహన్ సింగ్ పదవీకాలంలో మరొక ముఖ్యాంశం ఏమిటంటే, దేశం 8.5 శాతం వృద్ధి సాధించడం. విద్యా హక్కు చట్టం, సమాచార హక్కు చట్టం తీసుకువచ్చిన ధీరోదాత్తుడు డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్. అవిభక్త భారతదేశంలోని పంజాబ్ ప్రావిన్స్లోని గాహ్ గ్రామంలో సెప్టెంబరు 26, 1932న జన్మించిన మన్మోహన్ సింగ్ 1948లో పంజాబ్ యూనివర్శిటీ నుండి మెట్రిక్ చదివారు.
మే 2004లో ప్రధానమంత్రి అయ్యే ముందు అద్భుతమైన విద్యా వృత్తిలో ఉన్నారు. మన్మోహన్ సింగ్ 1957లో ఆర్థిక శాస్త్రంలో ప్రథమ శ్రేణి ఆనర్స్ డిగ్రీని పొందేందుకు UKలోని కేంబ్రిడ్జ్ విశ్వవిద్యాలయానికి వెళ్లారు. 1962లో ఆక్స్ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలోని నఫీల్డ్ కాలేజీ నుండి ఎకనామిక్స్లో డి ఫిల్ పొందారు. ఆయన చరించిన “ఇండియాస్ ఎక్స్పోర్ట్ ట్రెండ్స్ అండ్ ప్రాస్పెక్ట్స్ ఫర్ సెల్ఫ్-సస్టెయిన్డ్ గ్రోత్” అనేది భారతదేశ అంతర్గత-ఆధారిత వాణిజ్య విధానంపై ముందస్తు విమర్శ.
1971లో మన్మోహన్ సింగ్ భారత ప్రభుత్వంలో వాణిజ్య మంత్రిత్వ శాఖలో ఆర్థిక సలహాదారుగా చేరారు. ఆయనను అప్పటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ ఎంపిక చేశారు. 1972లో ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలో ముఖ్య ఆర్థిక సలహాదారు అయ్యారు. ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖలో కార్యదర్శితో సహా అనేక ప్రధాన ప్రభుత్వ పదవులను నిర్వహించారు. ప్రణాళికా సంఘం డిప్యూటీ చైర్మన్, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా గవర్నర్, ప్రధాన మంత్రి సలహాదారు, యూనివర్సిటీ గ్రాంట్స్ కమిషన్ చైర్మన్ గా కూడా ఆయన పని చేశారు. ఇన్ని పదవులలో రాణించిన ఆయన ‘‘చరిత్ర నన్ను దయతో చూడాలి’’ అని మాత్రమే కోరుకున్నారు.
పులిపాక సత్యమూర్తి, చీఫ్ ఎడిటర్, సత్యంన్యూస్.నెట్
