ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ గురువారం సాయంత్రం సెంట్రల్ విస్టా అవెన్యూను ప్రారంభించారు. దీనితో పాటు ప్రధాని ఇండియా గేట్ వద్ద నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ విగ్రహాన్ని కూడా ఆవిష్కరించారు. 28 అడుగుల ఎత్తైన ఈ విగ్రహం గ్రానైట్ రాతిపై చెక్కారు. జనవరి 23న పరాక్రమ్ దివస్ సందర్భంగా నేతాజీ హోలోగ్రామ్ విగ్రహాన్ని ఆవిష్కరించిన ప్రదేశంలోనే ఈ 65 మెట్రిక్ టన్నుల విగ్రహాన్ని ఏర్పాటు చేశారు.
ఈ రెండు నిర్మాణ పనులు సెంట్రల్ విస్టా రీ-డెవలప్‌మెంట్ ప్రాజెక్ట్‌లో భాగంగా ఉన్నాయి. జూలైలో ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోడీ కొత్త పార్లమెంటు భవనం పైకప్పుపై నిర్మించే అశోక స్తంభాన్ని కూడా ఆవిష్కరించారు. న్యూఢిల్లీలోని రాష్ట్రపతి భవన్ నుండి ఇండియా గేట్ వరకు 3.2 కి.మీ పొడవున్న ప్రాంతాన్ని సెంట్రల్ విస్టా అంటారు. ఢిల్లీలో అత్యధికంగా సందర్శించే పర్యాటక ప్రదేశాలలో ఒకటైన ఈ ప్రాంతం కథ 1911 నుండి మొదలవుతుంది.
ఆ సమయంలో భారతదేశాన్ని బ్రిటిష్ వారు పాలించారు. కలకత్తా వారి రాజధాని. కానీ డిసెంబర్ 1911లో బెంగాల్‌లో పెరుగుతున్న నిరసనల మధ్య భారతదేశ రాజధానిని కలకత్తా నుండి ఢిల్లీకి బదిలీ చేస్తున్నట్లు కింగ్ జార్జ్ V ప్రకటించారు. ఎడ్విన్ లుటియన్స్ మరియు హెర్బర్ట్ బేకర్ లు ఢిల్లీలో ముఖ్యమైన భవనాలను నిర్మించే బాధ్యతను తీసుకున్నారు. ఇద్దరూ సెంట్రల్ విస్టాను డిజైన్ చేశారు.
రాజ్ పథ్ పేరు ఇక నుంచి కర్తవ్య పథ్
ఈ ప్రాజెక్ట్ వాషింగ్టన్‌లోని క్యాపిటల్ కాంప్లెక్స్, ప్యారిస్‌లోని షాన్స్ లైసీ నుండి ప్రేరణ పొందింది. లుటియన్స్ మరియు బేకర్ అప్పుడు ప్రభుత్వ భవనం (ఇప్పుడు రాష్ట్రపతి భవన్), ఇండియా గేట్, కౌన్సిల్ హౌస్ (ప్రస్తుతం పార్లమెంట్), నార్త్ బ్లాక్, సౌత్ బ్లాక్ మరియు కింగ్ జార్జ్ విగ్రహాన్ని (తరువాత యుద్ధ స్మారక చిహ్నంగా మార్చారు) నిర్మించారు. దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత సెంట్రల్ విస్టా అవెన్యూకి వెళ్లే రహదారి పేరును కింగ్స్‌వే నుంచి రాజ్‌పథ్‌గా మార్చారు.
ఈ రాజ్ పథ్ పేరు ను నేటి నుంచి కర్తవ్య పథ్ గా మార్చారు. ప్రస్తుతం సెంట్రల్ విస్టా లోపల రాష్ట్రపతి భవన్, పార్లమెంట్, నార్త్ బ్లాక్, సౌత్ బ్లాక్, రైలు భవన్, వాయు భవన్, కృషి భవన్, ఉద్యోగ్ భవన్, శాస్త్రి భవన్, నిర్మాణ్ భవన్, నేషనల్ ఆర్కైవ్స్, జవహర్ భవన్, ఇందిరా గాంధీ నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఆర్ట్స్ (IGNCA) , వైస్ ప్రెసిడెంట్ హౌస్, నేషనల్ మ్యూజియం, విజ్ఞాన్ భవన్, రక్షా భవన్, విజయగర్ భవన్, హైదరాబాద్ హౌస్, జామ్‌నగర్ హౌస్, ఇండియా గేట్, నేషనల్ వార్ మెమోరియల్ మరియు బికనీర్ హౌస్ ఉన్నాయి.
సెంట్రల్ విస్టా మొత్తం ప్రాంతాన్ని తిరిగి అభివృద్ధి చేసే ప్రాజెక్ట్ పేరు సెంట్రల్ విస్టా రీ-డెవలప్‌మెంట్ ప్రాజెక్ట్. ఇందులో ప్రస్తుతం ఉన్న కొన్ని భవనాల్లో ఎలాంటి మార్పు ఉండదని, కొన్నింటిని ఇతర పనులకు వినియోగించడం, కొన్నింటిని పునరుద్ధరించడం, కొన్నింటిని కూల్చివేసి వాటి స్థానంలో కొత్త భవనాలు నిర్మించడం జరుగుతుంది. ఈ ప్రాంతంలో ఉన్న ఆరు భవనాల్లో ఈ పునరాభివృద్ధి ప్రాజెక్టులో ఎలాంటి మార్పు ఉండదు.
వీటిలో రాష్ట్రపతి భవన్, హైదరాబాద్ హౌస్, ఇండియా గేట్, రైల్ భవన్, వాయు భవన్ మరియు వార్ మెమోరియల్ ఉన్నాయి. అదే సమయంలో, నార్త్ బ్లాక్ మరియు సౌత్ బ్లాక్ రెండూ నేషనల్ మ్యూజియంగా మార్చబడతాయి. ప్రస్తుతం ఉన్న పార్లమెంటు భవనాన్ని పురావస్తు వారసత్వ సంపదగా మార్చనున్నారు. ప్రస్తుతం ఉన్న జామ్‌నగర్ హౌస్ ఇందిరా గాంధీ నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఆర్ట్స్‌గా మార్చబడుతుంది.
కొత్తగా నాలుగు భవనాలు
దీంతో పాటు కొత్తగా నాలుగు భవనాలు నిర్మిస్తున్నారు. ఇందులో కొత్త పార్లమెంటు భవనంతో పాటు ప్రధానమంత్రి నివాసం, ఉపరాష్ట్రపతి భవనంతో పాటు కొత్త సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్‌ను నిర్మించనున్నారు. ప్రభుత్వ మంత్రిత్వ శాఖలు, వాటి కార్యాలయాలు కూడా ఈ కేంద్ర సచివాలయానికి మారుస్తారు. ప్రస్తుతం ఉన్న నేషనల్ మ్యూజియం, ఇందిరా గాంధీ నేషనల్ సెంటర్ ఫర్ ఆర్ట్స్, వైస్ ప్రెసిడెంట్ భవన్, ఉద్యోగ్ భవన్, నిర్మాణ్ భవన్, జవహర్ భవన్, విజ్ఞాన్ భవన్, కృషి భవన్, శాస్త్రి భవన్ మరియు రక్షా భవన్ కూల్చివేస్తారు.
ఈ మాస్టర్ ప్లాన్ కింద ఐదు ప్రాజెక్టుల పనులు జరుగుతున్నాయని ప్రభుత్వం ఆగస్టు 4న లోక్‌సభకు తెలిపింది. వీటిలో కొత్త పార్లమెంట్ భవనం, సెంట్రల్ విస్టా అవెన్యూ పునరాభివృద్ధి, కామన్ సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్ కు చెందిన మూడు భవనాలు, వైస్ ప్రెసిడెంట్స్ ఎన్‌క్లేవ్ మరియు ఎగ్జిక్యూటివ్ ఎన్‌క్లేవ్ ఉన్నాయి. ఆగస్టు 4న ప్రభుత్వం ఇచ్చిన సమాధానం ప్రకారం కొత్త పార్లమెంట్ భవన నిర్మాణానికి 70 శాతం పనులు పూర్తయ్యాయి.
ఇది నవంబర్ 2022 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు. అదే సమయంలో, సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్ 17 శాతం పనులు పూర్తయ్యాయి. ఇది డిసెంబర్ 2023 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు. ఉపరాష్ట్రపతి ఎన్‌క్లేవ్‌లో 24 శాతం పనులు పూర్తయ్యాయి. ఇది జనవరి 2023 నాటికి పూర్తవుతుందని భావిస్తున్నారు. అదే సమయంలో, ఎగ్జిక్యూటివ్ ఎన్‌క్లేవ్ పనులు ఇంకా ప్రారంభం కాలేదు.
ఈ ప్రాజెక్టు మొత్తం వ్యయం రూ.608 కోట్లు. జూలై 21, 2022న లోక్‌సభలో అడిగిన ప్రశ్నకు సమాధానంగా ప్రభుత్వం ఈ సమాచారాన్ని అందించింది. దీని ప్రకారం ఇప్పటివరకు ప్రాజెక్టుకు రూ.477.28 కోట్లు ఖర్చు చేశారు. మొత్తం ప్రాజెక్టు గురించి మాట్లాడుకుంటే పనులు జరగాల్సిన ఐదు ప్రాజెక్టుల్లో నాలుగింటి పనులు ప్రారంభమయ్యాయి. సెంట్రల్ విస్టా అవెన్యూతో పాటు కొత్త పార్లమెంట్ భవనానికి రూ.971 కోట్లు ఖర్చవుతుందని అంచనా.
అదే సమయంలో ఉపరాష్ట్రపతి భవనానికి రూ.208.48 కోట్లు, కేంద్ర సచివాలయానికి రూ.3,690 కోట్లు ఖర్చవుతుందని అంచనా. మొత్తం ప్రాజెక్టుకు 20 వేల కోట్ల రూపాయలు ఖర్చవుతుందని చెబుతున్నారు. కేంద్ర ప్రభుత్వంలోని అన్ని మంత్రిత్వ శాఖల నుంచి రూ.13,450 కోట్ల క్లియరెన్స్ వచ్చింది.
