దాదాపు ఆరున్నరేళ్ల క్రితం రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా రెండు వేల రూపాయల నోట్లను విడుదల చేసింది. ఇప్పుడు వాటిని చలామణి నుంచి ఉపసంహరించుకోవాలని నిర్ణయించారు. అయితే, అవి చట్టవిరుద్ధమైనవిగా ప్రకటించలేదు. అందుకే బ్యాంకులకు వెళ్లి వాటిని వాపసు చేయడానికి సమయం ఇచ్చారు. ఈ పెద్ద నిర్ణయానికి సంబంధించిన వివరాలు ఇవి:
ఇకపై రెండు వేల రూపాయల నోట్లు మార్కెట్ నుంచి తొలగించనున్నారు. బ్యాంకుల్లో డిపాజిట్ అయిన నోట్లు మళ్లీ విడుదల కావు. ఈ విధంగా అవి తిరిగి చెలామణిలోకి రావు. క్రమంగా పూర్తిగా తొలగిస్తారు.
అంటే ఇప్పుడు మీ వద్ద ఉన్న రెండు వేల రూపాయల నోట్లు పనికిరాకుండా పోతాయని అనుకోవద్దు. రూ.2000 నోట్లు చెల్లుతాయి. మీరు ఈ నోట్లను మీ బ్యాంకు ఖాతాలో జమ చేసుకోవచ్చు.
మే 23, 2023 నుండి, మీరు బ్యాంకుకు వెళ్లి నోట్లను మార్చుకోవచ్చు. ఈ ప్రక్రియ 30 సెప్టెంబర్ 2023 వరకు కొనసాగుతుంది. ఇందుకోసం బ్యాంకులకు ప్రత్యేక మార్గదర్శకాలను కూడా జారీ చేసింది.
నోట్ల మార్పిడికి ఏ బ్యాంకుకైనా వెళ్లవచ్చు. RBIకి 19 ప్రాంతీయ కార్యాలయాలు కూడా ఉన్నాయి. ఇష్యూ డిపార్ట్‌మెంట్లు ఎక్కడ ఉంటే అక్కడ నోట్లను మార్చుకునే వెసులుబాటు ఉంటుంది.
ఇతర ఖాతాదారులకు బ్యాంకు శాఖల్లో ఎలాంటి ఇబ్బందులు కలగకుండా ఉండేందుకు, గరిష్టంగా 20 వేల రూపాయల విలువైన రెండు వేల నోట్లను మాత్రమే ఒకేసారి మార్చుకోవచ్చని ఆర్‌బిఐ తెలిపింది. అంటే, ఒకేసారి 10 నోట్లను మాత్రమే మార్చుకునే వీలుఉంది.
తక్షణమే ఖాతాదారులకు రూ.2000 నోట్లను జారీ చేయడాన్ని నిలిపివేయాలని ఆర్బీఐ బ్యాంకులను కోరింది. దీని ప్రకారం బ్యాంకులు తమ ఏటీఎంలలో మార్పులు చేయాలని ఆర్బీఐ కోరింది.
సెప్టెంబర్ 30 తర్వాత ఏమి జరుగుతుంది?
సెప్టెంబరు 30 తర్వాత రూ.2,000 నోట్లు చెల్లుబాటు కావు. ప్రజలకు నాలుగు నెలల సమయం సరిపోతుందని ఆర్బీఐ అభిప్రాయపడింది. ఇది రొటీన్ ఎక్సర్ సైజ్ కాబట్టి ప్రజలు భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. ఆర్బీఐ 2016 నవంబర్‌లో రెండు వేల రూపాయల నోట్లను విడుదల చేసింది. ఇవి RBI చట్టం 1934లోని సెక్షన్ 24(1) ప్రకారం జారీ చేయబడ్డాయి. అప్పట్లో పెద్ద నోట్ల రద్దు కింద తొలగించిన 500, 1000 రూపాయల కరెన్సీ మార్కెట్‌పైనా, ఆర్థిక వ్యవస్థపైనా ప్రభావం తగ్గించేలా ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నారు. RBI సమాచారం ప్రకారం, రూ. 2,000 నోట్లలో దాదాపు 89% మార్చి 2017 కంటే ముందు జారీ చేయబడ్డాయి. ఈ నోట్లు నాలుగు-ఐదు సంవత్సరాల షెల్ఫ్ జీవితాన్ని దాటాయి. మార్చి 31, 2018 నాటికి రూ.6.73 లక్షల కోట్ల విలువైన నోట్లు చలామణిలో ఉన్నాయి. అంటే మొత్తం నోట్లలో ఈ వాటా 37.3%. మార్చి 31, 2023 నాటికి ఈ సంఖ్య రూ.3.62 లక్షల కోట్లకు తగ్గింది. అంటే చలామణిలో ఉన్న మొత్తం నోట్లలో 2000 రూపాయల నోట్లలో 10.8% మాత్రమే మిగిలాయి. 2018లో రెండు వేల రూపాయల నోట్ల ముద్రణను కూడా నిలిపివేశారు.RBI అంచనా ప్రకారం, సాధారణంగా లావాదేవీలలో రూ.2,000 నోట్లను ఎక్కువగా ఉపయోగించడం లేదు. అందువల్ల, ఆర్‌బిఐ క్లీన్ నోట్ విధానం ప్రకారం, రూ. 2,000 నోట్లను చెలామణి నుండి ఉపసంహరించుకోవాలని నిర్ణయించారు.
